Onlangs verscheen het tweede deel van de Verander Express: een interactieve ‘online’ Thinkshop waarin deelnemers kennismaken met verschillende perspectieven rondom het thema verandering. In deze hernieuwde versie van de verandertool, die speciaal is bedoeld voor teams in organisaties die verandering effectiever willen leren hanteren, lieten zeven veranderexperts zich door Ton ten Broeke interviewen over de thema’s Leiderschap, Aandacht en Participatie. De veranderexperts bekijken zelf als eerste de interviewfragmenten en gaan in gesprek.
Meerdere perspectieven, meerdere waarheden
De avond wordt geopend door Ton ten Broeke, adviseur bij Kessels & Smit, The Learning Company en samen met collega’s Marcel Kuhlmann en Derk van der Pol het brein achter de Verander Express. “De filmpjes die jullie zo gaan bekijken laten niet de waarheid zien, ze geven een beeld van jullie persoonlijke verhalen” vertelt Ton de veranderaars die verspreid door de tuin zitten. Iedereen heeft een iPad voor zijn neus en een koptelefoon ter beschikking, net als tijdens de ‘echte’ Thinkshop. Het rumoer in de tuin vervaagt als de aanwezigen hun koptelefoons opzetten en aandachtig door de lijst met video’s beginnen te scrollen. Sommigen lachen af en toe hardop, anderen maken aantekeningen.
Ton vatte in zijn openingswoord de essentie van de Verander Express samen. Je kunt de Thinkshop beschouwen als een treinreis waarin je in gesprek raakt met medereizigers die allen hun eigen verhaal bij zich dragen. “Het gaat in de Verander Express juist om de verscheidenheid aan perspectieven die bestaan op thema’s als leiderschap, aandacht en participatie. Wat sommige experts zeggen is echt diametraal. Dat maakt het mooi. Deelnemers worden door de interviews te bekijken geprovoceerd om hun eigen denkbeelden onder de loep te nemen” vertelt Ton.
Marcel voegt daaraan toe: "Als je deelneemt aan de Verander Express zal je merken dat je eigen perspectief wordt geconfronteerd doordat je inzicht krijgt in andere perspectieven. Er zit ook geen juiste volgorde in het kijken van de filmpjes en deelnemers bekijken niet alle interviews. Vooraf formuleren ze een vraag over één van de thema’s waarin ze meer inzicht willen krijgen en de fragmenten die ze zelf kiezen helpen hen dan om hun denkbeelden te verruimen. De Verander Express biedt nieuwe inzichten en soms juist punten van herkenning”.
De experts oordelen: het persoonlijke is de kracht
Een aantal experts heeft tijdens de avond inmiddels verschillende fragmenten bekeken. Ze vormen een eenduidig oordeel: de filmpjes geven persoonlijke visies weer en dat is precies de kracht van deze tool. Jesse Segers, directeur van het Sioo – het interuniversitair centrum voor organisatie- en veranderkunde – ligt dit toe: “Ik zag in de filmpjes dat ik soms twijfelde. Dat vond ik mooi. Ik vertel geen gesloten verhaal, alsof ik het voorlees uit een boek. Ik ben zoekende naar wat ik persoonlijk vind van bijvoorbeeld leiderschap. Dat maakt dat het perspectief dat ik uit, heel dicht bij mezelf blijft. De dingen die ik zeg bijvoorbeeld dat leiderschap gaat over schoonheid en dat hier dankbaarheid bij ontstaat zie ik terug in dingen die ik nu zelf in mijn leven meemaak. De ‘pareltjes’ in deze filmpjes zitten voor mij bij mensen die ik nog niet zo goed ken en die heel anders over deze thema’s denken dan ik”.
Binnen vs buiten de organisatie staan
Voor de tweede versie van de Verander Express zijn wederom mensen uit het veld van organiseren en veranderen geïnterviewd met een grote diversiteit aan ervaring. Wat opvalt is het verschil tussen iemand die een formele leiderschapspositie bekleedt - en daarmee meer ín een organisatie staat - en iemand die vanuit een wetenschappelijk of adviserend perspectief naar verandering kijkt. Aart Goedhart, proceskunde en zelfstandig adviseur, legt uit hoe deelnemers dit verschil in de video’s kunnen herkennen: “Als ik de interviews bekijk, zie ik een verschil tussen mensen die meer in een organisatie actief zijn en mensen die daar meer buiten staan, zoals bijvoorbeeld een adviseur. Dit kun je alleen al zien als ze de vraag ‘wat is leiderschap voor jou?’ beantwoorden. Daar weten sommigen meteen een antwoord op, die zijn daar bij wijze van spreken gisteren nog mee bezig geweest. Anderen aarzelen juist meer als ze deze vraag beantwoorden.”
Getuigen zijn van die aarzeling en de afwegingen die de veranderaars maken bij het delen van hun perspectieven, maakt de Verander Express tot een waardevolle ervaring die verdergaat dan een workshop. Je krijgt een kijkje in de ziel van een expert. En dat gaat dieper dan puur het beschrijven van een paar praktijkervaringen. Dit maakt dat het zien van de interviews je als deelnemer nog sterker uitdaagt om te reflecteren op hoe je zelf over leiderschap, aandacht of participatie denkt. Iets wat ook de geïnterviewde veranderaars niet elke dag doen, zo geven een paar van hen aan.
Totale verwarring
Eén van hen geeft lachend toe dat het zien van sommige filmpjes totale verwarring veroorzaakte. Bijvoorbeeld toen ze iemand hoorde zeggen dat leiderschap geen vak is. Iets wat Eveline Schurink toch al langere tijd dacht uit te oefenen als Directeur Sociaal Domein en Dienstverlening van Gemeente Hoeksche Waard. Ze schreef quotes op die ze uit een aantal interviews haalde. Later wil ze nog eens goed naar deze zinnen kijken en ze naast haar eigen perspectief leggen. Om op deze manier te proberen het verschil met haar eigen perspectief te begrijpen. Het zaaien van deze verwarring is ook de rol die sommige experts bewust nemen. Danielle Zandee, professor Duurzame Organisatieverandering aan Nyenrode beschrijft dat ze in de filmpjes zichzelf soms als ‘terugduwer’ ziet. Als wetenschapper zegt ze soms misschien dingen die haaks staan op wat bijvoorbeeld managers in de praktijk ervaren.
Een echte reis
Al met al kan kun je zeggen dat de Verander Express zijn naam eer aandoet. Als deelnemer maak je een echte reis waarop je verschillende mensen tegenkomt. De verhalen die je hoort zijn verrassend, herkenbaar en soms scheppen ze totale verwarring. De experts dagen je uit om na te denken over hoe je zelf kijkt naar verandering. Dit maakt de reis tot een spannende, actieve en memorabele ervaring. En net als in het echt zal je met een breder of misschien scherper perspectief thuiskomen dan waarmee je vertrok.