Hoe kun je in een school invulling geven aan de Sustainable Development Goals? Met die vraag benaderde een MBO ons. Samen met hen keken we welke mogelijkheden er zijn om dit thema handen en voeten te geven, voor nu en voor de toekomst. We deden onderzoek door middel van deskresearch én interviews met andere onderwijsinstellingen (HBO en MBO) en mogelijke certificeringen en tools en kwamen met elkaar tot een stappenplan om echt werk te maken van duurzaamheid. Wat zijn de belangrijkste geleerde lessen en ontdekkingen?
Bouwen aan een beweging
Een overkoepelend inzicht is dat het helpt om het werken aan duurzaamheid te benaderen als het bouwen aan een beweging (en niet bijvoorbeeld als het implementeren van een aanpak of procedures). Het gedachtegoed van Appreciative Inquiry (AI) of ‘waarderend-onderzoeken’ is hierbij een goed handvat. Hierbij horen vier soorten processen:
- Verkennen: Door met mensen die energie voelen op het thema te onderzoeken wat er al gebeurt binnen de organisatie lukt het om een start te maken en kun je de beweging aanwakkeren.
- Verbeelden: Het nadenken en samen woorden geven aan een gezamenlijke gewenste toekomst genereert een sfeer van mogelijkheden.
- Vormgeven en verwezenlijken: Door focus aan te brengen, een aanjagersteam in te richten en doelen te benoemen, lukt het scholen om echte resultaten neer te zetten. Juist door de brug te bouwen terwijl je erover loopt, en dus in mindere mate door top down doelen en KPI’s te formuleren en daarop te sturen.
In zekere zin is het werk maken van duurzaamheid niet anders dan iedere andere (organisatie) verandering. Je wilt het met mensen sámen doen, zodanig dat zij zich uitgenodigd voelen om in te stappen en mee verantwoordelijkheid te nemen.
Hieronder delen we de belangrijkste processtappen die we met de MBO-instelling uit ons onderzoek hebben gedestilleerd. Deze stappen zijn overigens ook heel goed toepasbaar in andere organisaties dan het onderwijs.
De processtappen
- Zorg voor een initiator
Maak duidelijk waarom en door wie de beweging gedragen wordt. Het werkt als iemand (of een groep mensen) een duidelijke ambitie uitspreekt die focus geeft. Waar willen we heen? - Organiseer een duidelijk startmoment
Het markeren van een start helpt bij het vergroten van het bewustzijn en maakt het streven officieel. Instellingen organiseren bijvoorbeeld een kick-off om het bewustzijn rondom het thema te vergroten en het werken aan duurzaamheid officieel te maken. - Ga op onderzoek uit in je eigen organisatie
Vorm samen met collega’s een groepje dat op onderzoek uit gaat in de eigen organisatie. Zorg ervoor dat er overeenstemming is omtrent het doel en de werkwijze van het onderzoek. Het helpt om een positieve kernvraag als uitgangspunt te nemen en om gebruik te maken van hulpmiddelen zoals een nulmeting of certificering. - Organiseer gesprekken
Verandering gebeurt gesprek voor gesprek. In deze fase zet je in op het betrekken van verschillende stakeholders. Van teamleiders tot docenten, van cateringpartners tot ouders. Zorg ervoor dat iedereen betrokken wordt en zich betrokken voelt bij de beweging. Werk met een regie team dat docenten, medewerkers en studenten aanmoedigt activiteiten te ondernemen. - Organiseer ondersteuning en inspiratie. (Of blijf dat doen)
Gedurende het proces kan blijken dat het op bepaalde vlakken aan kennis ontbreekt, dat er vaardigheden missen of dat op bepaalde thema’s expertise van buitenaf nodig is. Ook kan het zijn dat er behoefte is aan het consolideren of verdiepen van doelen en ambities. Dan is het bieden van ondersteuning op meerdere fronten van belang. - Mobiliseer en versterk de beweging
Wanneer je iets te pakken hebt, een aantal geslaagde experimenten of pilots, dan wil je dit verder uitbouwen. Het vraagt om regie nemen over de beweging zonder het initiatief weg- of over te nemen. Reflecteer en evalueer samen met verschillende betrokkenen en meet hoe het ervoor staat. Dit kan door alle initiatieven en (incidentele) acties te verzamelen, samen te brengen en een plek te geven in de praktijk. Interne audits voorzien in het formaliseren van de beweging. Dit kan middels een certificering, met behulp van een keurmerk of door zelf een meting vorm te geven. Het is van belang om bij verschillende stakeholders te polsen hoe het ervoor staat. Ten slotte kan het behulpzaam zijn om de samenwerking op te zoeken met andere partners zoals bedrijven, overheidsorganen zoals de provincie en gemeenten en netwerkorganisaties in de regio.
Een gezamenlijk leerproces
Het stimuleren en aanmoedigen van docenten, medewerkers en studenten om activiteiten te ontplooien is niet zozeer een laatste stap, maar een continu punt van aandacht. Het steeds reflecteren en evalueren samen met de mensen draagt bij aan het vormgeven van een continu leerproces.
Meer weten over het onderzoek bij de MBO instelling? Klik dan hier.
Een uitgebreide roadmap met de processtappen vind je hier.