Om jongeren zo dicht mogelijk bij hun eigen leefwereld en integraal te ondersteunen, hebben gemeenten de afgelopen jaren meer taken gekregen op het gebied van arbeidsparticipatie, jeugdhulp en maatschappelijke ondersteuning. Daarnaast is er door de invoering van passend onderwijs op school maatwerk mogelijk gemaakt voor jongeren met een beperking.
Ondanks grote betrokkenheid en inzet van veel verschillende partijen blijken de nieuwe beleidsuitgangspunten zoals ‘eigen regie’ en ‘maatwerk’ in de praktijk nog vaak lastig te realiseren. Vooral waar beleidsterreinen samenkomen liggen uitdagingen. Denk aan jongeren met meervoudige problematiek, of tijdens overgangen in hun leven, zoals van pleegzorg naar zelfstandig wonen, of van school naar werk. Om jongeren die daardoor in een kwetsbare positie komen toch goed te ondersteunen is samenwerking over beleidsterreinen en instellingen heen nodig om tot vernieuwende, creatieve oplossingen te komen.
Om daarbij te ondersteunen maakten we in opdracht van het ministerie van SZW een gratis te downloaden werkboek, met theorie en vooral veel werkvormen.
Achtergrond: hoe kwam het boek tot stand?
Onder de noemer ‘samen slim en slagvaardig vernieuwen voor kwetsbare jongeren’ vroeg het ministerie ons in 2018 een kickstartonderzoek uit te voeren bij regionale samenwerkingsverbanden waar het, ondanks alle ingewikkeldheden die inmiddels in de praktijk gesignaleerd waren, lukte om nieuwe aanpakken van de grond te krijgen op de verbinding tussen school en werk, vooral voor jongeren zonder startkwalificatie. Over de grenzen van beleidsdomeinen en instellingen (scholen, RMC’s, afdelingen Werk & Inkomen van gemeentes, UWV,…) heen.
Uit die verhalen kwamen rode draden: deze samenwerkingsverbanden keken bijvoorbeeld niet alleen naar de inhoud, maar investeerden ook doelbewust in hun onderlinge kennismaking en het groepsproces, ze hadden een urgente, concrete vraag en dachten niet in termen van grote actieplannen maar werkten met kleine experimenten.
Op basis van die verhalen hebben we met het ministerie meegedacht over een aanpak die gebaseerd was op deze succesfactoren. Die werd vervolgens in 2019 door vijf regionale samenwerkingsverbanden in verschillende gemeentes uitgeprobeerd. Zij waren allemaal gericht op het ondersteunen van jongeren zonder startkwalificatie naar werk, als een van de pilots in het project 16-27. Ingrado ondersteunde de deelnemende groepen, en wij ondersteunen hen, en volgden de ervaringen. Om die vervolgens te benutten voor dit werkboek.
Pilot: soepelere overgang naar werk zonder startkwalificatie
Deelnemers aan de pilot waren verschillende praktijkvernieuwers die met jongeren werken, zoals medewerkers van RMC, de afdeling Werk & Inkomen van gemeenten en scholen. Ze hadden allemaal de wens om de onderlinge gezamenlijkheid te versterken, schotten op te heffen, meer aan te sluiten op de behoeften en leefwereld van jongeren zonder startkwalificatie en hen zodoende beter te ondersteunen in de overgang naar werk.
Om een beeld te krijgen van waar ze zoal aan werkten, een paar voorbeelden:
- Meer jongeren in beeld: In een samenwerkingsverband van drie gemeenten bleken jongeren soms dubbel in een systeem te zitten. Daardoor werden ze soms meerdere keren of juist helemaal niet benaderd. Collega’s van het RMC en RBL zochten elkaar op en maakten door middel van een nulmeting inzichtelijk om welke jongeren het ging. Een volgende stap in dit experiment was het waarborgen van de eisen van de AVG. Hiervoor schakelden ze een privacy officer van de gemeente in om te leren hoe het vastleggen en uitwisselen van informatie om de jongeren beter tot dienst te zijn, past binnen de AVG-wetgeving.
- Workshop ‘Wie ben ik en wat kan ik’ voor jongeren: In een andere gemeente is het RBL aan de slag gegaan met het ontwerpen en opzetten van een workshop voor jongeren in het teken van ‘wie ben ik en wat kan ik’. Een van de werkgroepleden speelde al langer met het idee voor zo’n workshop. Tijdens de pilot ontstonden concrete stappen: een brainstorm met een externe jongerencoach maar ook een evaluatie van eerdere jongerenprogramma’s om te leren wat tijdens zo’n workshop aantrekkelijk en minder aantrekkelijk is voor de doelgroep.
- Wegwerken caseload: Een van de samenwerkingsverbanden organiseerde in de pilot een wegwerkmoment om de achterstand in caseload bij jongerenconsulenten weg te werken.
En zo waren er nog meer creatieve experimenten die van de grond kwamen. Vaak kleine, concrete stappen, die weer tot volgende initiatieven leidden. De vernieuwingen kwamen zo stap voor stap tot stand. Het boek beschrijft meer voorbeelden en bevat bovendien een omschrijving van de aanpak en bijbehorende werkvormen.
Werkboek: theorie en tools voor vernieuwen in de praktijk
Het werkboek dat gebaseerd is op de pilot is bedoeld voor mensen die een samenwerkingsverband over beleidsdomeinen en over instellingen heen willen opzetten, trekken of er deel van uitmaken. Op het gebied van jeugdhulp, of op andere terreinen. Misschien ben je net begonnen en wil je een vliegende start maken, of ben je al even bezig maar loopt het stroef. In beide gevallen kan het boek helpen om op nieuwe ideeën te komen om de vaart erin te krijgen en te houden.
Het is opgebouwd uit een aantal onderdelen:
- Hoofdstuk 1 omschrijft de aanleiding en de context van de pilot
- Hoofdstuk 2 bevat theorie over vernieuwen in de praktijk en Appreciative Inquiry, met voorbeelden uit diverse settings (ook andere dan jeugdhulp).
- Hoofdstuk 3 biedt een omschrijving van de aanpak die in de pilots is gebruikt om tot samenwerking en vernieuwing te komen.
- In hoofdstuk 4 tot en met 6 vind je praktische werkvormen en tools.
- De kickstartverhalen die aan de pilot voorafgingen zijn opgenomen in de bijlage.
Het boek is hier te downloaden.
Meer informatie over deze en andere, nog lopende, pilots in het kader van ondersteuning voor jongeren in een kwetsbare positie, zoals een aanpak voor dak- en thuisloosheid, en werken met een toekomstplan voor jongeren, vind je hier: 16-27.nl